De Eeuwwende 1800 (dl. 3): Natuurwetenschappen

Naast de vanzelfsprekende relatie tussen het verlichtingsdenken - gegrondvest door Bacon, Descartes, Leibniz en Newton - en de natuurwetenschap, is er rond de eeuwwende 1800 ook sprake van een heel andere ontwikkeling: de invloed van de romantische natuurfilosofie, afkomstig van hoofdzakelijk Goethe en Schelling. In zijn Farbenlehre trekt Goethe fel van leer tegen Newtons Opticks, waarin laatstgenoemde beschrijft hoe hij wit licht met behulp van een prisma in verschillende kleuren uit elkaar trekt: Het is dit zogenaamde experimentum crucis, waarbij de onderzoeker de natuur op de pijnbank spande, om haar te dwingen datgene te bekennen wat hij van te voren bij zichzelf vastgesteld had. Tegenover Newtons atomistische determinisme stelt Goethe een dynamische, organistische opvatting van de natuur.