مطالعهی جغرافیای تاریخی ماد، پیش از تشکیل پادشاهی و گسترش آن

مادی‌ها جایگاه مهمی در فرهنگ و تمدن ایرانی (به معنای اخص آن) دارند. در مورد تاریخ سیاسی، جغرافیای تاریخی و باستان‌شناسی این دوره، ابهامات اساسی وجود دارد و قلمرو، ایالت‌ها، مراکز حاکمیتی و ساختار اقتصادی، انسانی و اجتماعی آن‌ها به صورت علمی مورد مطالعه قرار نگرفته‌اند. در این پژوهش با استفاده از منابع آشوری هم‌زمان، بازسازی جدیدی از جغرافیای تاریخی اقوام مادی پیش از تشکیل پادشاهی و گسترش آن (835 – 672 ق.م) ارائه می‌کنیم. بر اساس نتایج به دست آمده، قلمرو این اقوام از غرب به منطقه‌ی کرمانشاه و شمال لرستان، از شمال غرب به بیجار تا میانه، از جنوب غرب به پارس، از جنوب و جنوب شرق به مناطق کویری، از شمال به رشته‌کوه البرز و از شرق به منطقه‌ی سمنان کشیده می‌شده است. در این قلمرو گسترده، واحدهای سیاسی و جغرافیایی مستقل بزرگ و کوچکی حضور داشتند؛ اما هیچ نوع ساختار سیاسی منسجم و سازماندهی شده‌ای در این تاریخ وجود نداشته است. مراکز مهم مادی این دوره ساگ‌بیت (در قرن هشتم و نهم ق.م) و کارکشی (در قرن هفتم ق.م) هستند که احتمال دارد با هگمتانه‌ی دوره‌ی بعد مطابقت داشته باشند. معیشت اصلی اقوام مادی، دامداری و پرورش اسب و در رتبه‌ی بعدی کشاورزی و واسطه‌گری بوده است.