تحلیل جامعه شناختی گفتمان سیاست زبانی در دورهی پهلوی اول (با تأکید بر مصوبات شورای عالی معارف)

چکیده نوسازی در دولت رضاشاه اتخاذ سیاست زبانی مشخص در حوزه‌های اداری و آموزش و پرورش را ضروری ساخت. سیاست زبانی اتخاذ شده در این دوره استفاده از زبان فارسی و به حاشیه راندن زبان‌های دیگر ایران بوده است. مقاله‌ی حاضر به این سؤال می‌پردازد که استراتژی گفتمانی جهت تثبیت سیاست زبان واحد در دوره‌ی پهلوی اول چه بوده است؟ برای تحلیل این مسئله، دیدگاه‌های نظری با ساختار مفهومی زیر بیان گردید: دولت رضاشاه با «بحران در نظم اخلاقی جامعه»، «بسیج منابع» و «زنجیره‌های تعامل روشنفکران» درصدد بود گفتمان مورد نظر را تثبیت کند. این تحقیق با روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، مصوبات شورای عالی معارف را تحلیل کرده است. یافته‌های حاصل از تحلیل متن مصوبات نشان می‌دهد که نظم گفتمانی این شورا در موضوع سیاست زبانی، متمرکز و یکسان‌ساز بوده است و با توجه به بافت و شرایط اجتماعی در این دوره، ناسیونالیسم فرهنگی مبتنی بر زبان فارسی مسلط شده است. نتایج پژوهش بیانگر این واقعیت است که دولت اقتدارگرای رضاشاه با اجرای پروژه‌ مدرنیزاسیون، شبکه تعامل روشنفکران را تقویت، منابع و امکانات موجود را بسیج و زمینه بی ثباتی در نظم اخلاقی و فرهنگی پیشین را ایجاد کرده و گفتمان سیاست زبانی یکسان‌ساز را تحکیم بخشید.