BİLİM VE ÖNYARGILAR: PREHİSTORİK İNSANA BAKIŞLAR

Onyargi etimolojik olarak, bir ki s i ya da bir s ey hakkinda yeterli bilgiye sahip olmadan bir de g er yargisi geli s tirmek ya da ta s imak anlamina gelir. Prehistorya terimi do g rudan do g ruya kendisi bir onyargidan kaynaklanir; tarihin yaziyla ba s ladi g ini ifade eden ve prehistorik ara s tirmalarin ba s langicta nasil, oncelikle bir Avrupa, daha sonrasinda Bati meselesi oldu g unu gosteren bir onyargi. Dolayisiyla prehistorik insan hakkindaki pe s in hukumler, Avrupa’da bilimlerin geli s iminden ve Avrupali toplumlarin tarihinden ayri du s unulemez. Irkci, cizgisel ve ilerlemeci insanlik tarihi kavrayi s i 19. yuzyilda, Avrupalinin, ardindan Batilinin, somurgele s tirdi g i ve bazen de medenile s tirmeyi arzuladi g i vah s i ya da yerli kar s isindaki ustunluk duygusunu yansitiyordu. Vah s i olarak nitelendirilmi s olan insanlar, insan-di s i veya gayri medeni olarak algilanmi s lardi. Bu algi kimilerinde 19. yuzyil ortalarina kadar, kimilerindeyse 20. yuzyil ortalarina kadar suregelmi s ve prehistorik insan algisinin temelinde yatti g i ortaya cikmi s tir. Bununla birlikte, ba s lica stereotipler prehistorik insani bir ma g ara adami, bir tur “maymun-insan” olarak ozetler. Di g er bir stereotip, prehistorik insan temsillerine cinsiyetci bir nitelik kazandiran, erkeklere ve kadinlara atfedilen toplumsal rollerdir. Cinsiyetlerin hiyerar s iye gore siniflandirilmasina, “irk”larin ayni s ekilde siniflandirilmasi da eklenir, bu da ozellikle Neandertal insanla ilgiliydi ve hâlâ da ilgilidir. 19. yuzyilda, prehistorik insanin ya da daha do g rusu onun hakkinda edinilmi s olan fikrin cizimi, oymasi, resmi, heykeli yapildi ve hikayesi anlatildi, fakat karikaturize bir s ekilde. O zaman ki hâkim bilimsel du s unceye paralel olarak gercekle s tirilen soz konusu plastik ve edebi temsiller, prehistorik insani insanli g in do g rusal geli s imci vizyonu icine yerle s tiriyordu. Prehistorik, oncelikle de Paleolitik insana dair ba s lica onyargilari gozden gecirdikten sonra ve prehistoryacilarin bugunku baki s larina dikkat cekmeden once, bu onyargilarin in s asini ve yapisokumunu tarihsel olarak inceleyece g iz.