تحلیل شاخصهای عدالت فضایی در ساختمانهای بلندمرتبه گرگان

«مفهوم وجود شهر» بی‌گمان، ریشه‌ای‌ترین و اصلی‌ترین گام در شناخت شهر است و هر اقدام و پدیده‌ای در شهر باید در راستای این ماهیت وجودی تعریف شده و تقویت‌کننده و بسط دهنده آن باشد، پدیدۀ بلندمرتبه‌سازی از پیامدهای سریع شهرنشینی کشور در دهه‌های اخیر است این‌گونه ساختمان‌ها در ابتدا به‌عنوان نشانه‌ای از پیشرفت تکنولوژی جوامع و به‌عنوان نماد قدرت شهرهای پیشرفته و پاسخی به رشد شدید جمعیت و کمبود زمین جهت احداث واحدهای مسکونی بودند و بهره‌برداری بهتر از زمین‌های مرکز شهر مطرح (صدوقیان زاده، 1375: 2) و ساخت بناهای بلند را در شهرها ضروری نمود (Gal & Lindberg,2009:56)؛ بنابراین انتخاب مکان مناسب برای احداث ساختمان بلندمرتبه دارای اهمیت می‌شود زیرا (اسماعیلی،106:1382). توزیع عادلانۀ امکانات و دسترسی مناسب به خدمات از بدیهی‌ترین اصول زندگی شهرنشینی بوده از خصیصه‌های مهم و پویای شهرنشینی است (زیاری، 1378: 25). تحقق عدالت فضایی در شهرها درنهایت به رضایت شهروندان از شیوه زندگی خود منجر شده و به ثبات سیاسی و اقتدار ملی کمک شایانی خواهد نمود و عدم توزیع عادلانه آن‌ها به بحران‌های اجتماعی و مشکلات پیچیده فضایی خواهد انجامید (شریفی، 1385: 6) و مسئله مهم در توزیع عادلانۀ امکانات به‌عنوان راهبرد فضایی، چگونگی توزیع خدمات و توانایی‌ها بین نواحی شهری است (هاروی، 1376: 97). به‌عبارت‌دیگر، کاربری‌های شهری ازجمله عوامل مؤثری هستند که با پاسخگویی به نیاز جمعیتی، افزایش منفعت عمومی و توجه به استحقاق و شایستگی افراد می‌توانند با برقراری عادلانه‌تر، ابعاد عدالت فضایی، عدالت اجتماعی و عدالت اقتصادی را در سطح شهرها برقرار نمایند (وارثی و همکاران، 1386: 144). عدالت فضایی، موجب بهره‌مندی مناسب شهروندان از خدمات و کاهش مسائل و مشکلات شهری خواهد شد، ولی امروزه موضوع کاستی‌های موجود در تأمین این خدمات از اساسی‌ترین چالش‌های موجود در شهرهای جهان به‌ویژه شهرهای کشورهای درحال‌توسعه است (Jui-fen, 2006:10) و (Rice &Smith,2001:27) که همراه خود مواردی چون توزیع مناسب امکانات، تصمیم‌گیری عادلانه در توزیع منابع، پاسخگویی متناسب با نیازها دسترسی مناسب به این امکانات را به همراه دارد (Cuadras,2005:10) و ازآنجایی‌که محل سکونت اولین فضای آرامش‌بخش و امن در زندگی است با انتخاب بهترین مکان برای آن جهت دسترسی به خدمات از مهم‌ترین شاخصه‌های آن است؛ ضرورت ایجاب می‌کند انتخاب مکان مناسب پروژه‌های مسکونی منجر به برقراری عدالت فضایی خواهد گردید لذا ساختمان‌های بلندمرتبه با توجه به تعدد ساکنان آن می‌بایستی به‌گونه‌ای مکان‌یابی شوند که دسترسی به خدمات به‌منظور ایجاد رضایتمندی در اولویت قرار گیرد؛ بنابراین شناخت و درک مسائل و چالش‌ها ضرورت مکان‌یابی برای دسترسی بهتر به عدالت فضایی را توجیه نموده و تا حد زیادی از مشکلات موجود بر سر راه ساختمان‌های بلندمرتبه کاسته و در راستای حل مسائل شهر باهدف راهبرد ایجاد شهر فشرده با پروژه‌های بلندمرتبه‌سازی می‌تواند محور توسعۀ آتی قرار گیرد این پژوهش در پی آن است تا بر اساس مؤلفه‌های عدالت فضایی رضایتمندی ساکنان این ساختمان‌ها را بررسی نماید. ساختمان‌های بلندمرتبه به‌عنوان یک سیاست‌گذاری کلان در شهرسازی باعث استفادۀ بهتر از زمین‌های داخل شهر بوده و با مکان‌یابی مناسب باعث افزایش کیفیت زندگی می‌گردد. در ذیل به نمونه‌هایی از تحقیقات که در زمینة عدالت فضایی انجام شده است اشاره شده است.