Mehmed Zihni Efendi Örneğinde Sahîh-i Buhârî Baskılarının Tashihi

Oz: Islâm dunyasinda ilk olarak Hindistan’da basilan (1270/1853) Buhâri’nin (o. 256/870) el-Câmi‘u’s-sahih adli eserinin en bilinen ve kabul goren nesri Sultan Abdulhamid’in (o. 1918) talimatiyla Ezherli âlimler tarafindan Misir’da gerceklestirilmistir (1313/1896). Hemen sonrasinda Mehmed Zihni Efendi (o. 1913) de Sahih’in Istanbul’daki ilk nesrini yapmistir. Bu nesirlerde Sahih-i Buhâri yazmalari icerisinde meshur olan Yunini nushasi kullanilmistir. Bilindigi gibi Ali b. Muhammed el-Yunini (o. 701/1302) kendi nushasini ana metin olarak aktarirken elindeki diger dort nushanin farklarini metin uzerinde ve kenarlarda (hamis) gostermistir. Yunini’nin cok titiz bir sekilde tum farklarini yansittigi bu dort nusha Asili (o. 392/1002), Ebu Zer (o. 434/1043), Ibn Asâkir (o. 571/1176) ve Sem‘âni’ye (o. 562/1167) aittir. Iki nesirde de Yunini nushasi kullanilmasina ragmen aralarinda bazi farklar vardir. Ezherli âlimler Yunini nushasini ana metin ve kenardaki yogun notlar seklinde basarken, Mehmed Zihni Efendi ise gunumuze daha yakin bir anlayisla sadece ana metni yansitmistir. Fakat ana metin acisindan da aralarinda farklar vardir. Cunku Ezherli âlimler ana metni cok az bir tashihle aynen naklederken Zihni Efendi, Kastallâni’nin (o. 923/1517) serhindeki metni esas aldigindan daha fazla tashih yapmistir. Kastallâni serhi de Yunini nushasina gore yazildigi halde ana metnin kimi yerlerde farkli olmasinin sebebi, onun Sahih-i Buhâri metnini belirtirken yapmis oldugu tercihlerdir. Cunku o kimi zaman farkli nushalardaki ifadeleri ana metin olarak one cikarmistir. Genelde Ibn Hacer’in (o. 852/1449) etkisiyle olusan bu tercihler, Zihni Efendi’nin nesrinde ve Islâm dunyasinda basilan ilk Buhâri serhlerine eklenen Sahih metninin kismen farkli olmasindaki en onemli etkendir. Gunumuz Sahih-i Buhâri baskilarinda ve Buhâri serhlerinde ise Ezherli âlimlerin nesrindeki ana metin kullanilmaktadir.