DÜZCE ÇAMKÖY MAHALLESİ’NDE OTURANLARIN KARBONMONOKSİT ZEHİRLENMELERİ KONUSUNDAKİ BİLGİ, TUTUM VE DAVRANIŞLARI

Giris ve Amac Karbonmonoksit (CO) renksiz, kokusuz, tatsiz ve irritan olmayan, odun, komur, gazyagi ve dogalgaz gibi organik yakitlarin tam olarak yanmamasi sonucu ortaya cikan bir gazdir. Hidrokarbon yakitlarin tam yanmasi sonucu CO2 ve H2O olusurken; tam olmayan yanmasi sonucu CO ortaya cikmaktadir. Soba, sofben, kombi, somine gibi odun, komur ve diger yakitlarin kullanildigi isitma unitelerindeki maddelerin tam olmayan yanmasindan veya iyi havalandirilmayan ortamlardaki motorlu araclarin ve jeneratorlerin egzoz dumanindan da CO ortaya cikar. CO zehirlenmesi gunluk hayatta en sik karsilasilan zehirlenmelerden biri olup kazayla zehirlenmeler arasinda on siralarda yer almaktadir. Bu calismada Duzce Camkoy Mahallesi’nde en yaygin kullanilan yakit olan komure bagli olusan ve bir halk sagligi sorunu olan CO zehirlenmesi ile ilgili halkin bilgi duzeyinin belirlenmesi amaclanmaktadir. Gerec ve Yontem Bu arastirma CO zehirlenmesi acisindan risk grubu olabilecegi dusunulen alt gelir grubundan kisilerin yasadigi bir mahallede yapilan tanimlayici bir arastirmadir. Calisma icin Duzce Valiliginden yazili izin alinmis, etik kurul izni alinmamistir. Belirlenen mahallede 100 eve gidilerek ev halkindan bir kisiye yuz yuze gorusme yontemi ile anket formu uygulanmis, konu hakkinda bilgi veren bir brosur verilmistir. Bu arastirmanin sonuclari sadece arastirmanin yapildigi gruba genellenebilir. Arastirmanin hipotezi “CO zehirlenmesi konusunda bilgi duzeyi, cinsiyet, algilanan gelir duzeyi ve meslege gore farklilik gostermektedir.” seklinde kurulmustur. Bagimli degiskenler; evde kullanilan isinma turleri ve CO zehirlenmesi konusunda bilgi duzeyi, bagimsiz degiskenler ise; yas, cinsiyet ve algilanan gelir duzeyi olarak belirlenmistir. Calismanin istatistiksel analizi bir paket program kullanilarak yapilmistir. Kategorik degiskenler arasindaki iliskilerde ki-kare testi, gruplarin ortalamalarin karsilastirilmasinda iki ortalama arasindaki farkin onemlilik testi kullanilmis,  p<0.05 anlamli kabul edilmistir. Bulgular Calismaya %38’i erkek, %62’si kadin olmak uzere yas ortalamalari 45.58 ±1,5 olan 100 kisi katilmistir. %90’i ev sahibi, %10’u kiraci olan katilimcilarin, %47’si gelirini giderine esit olarak tanimlarken %43’u gelirini giderinden az olarak tanimlamis, gelirini giderinden fazla olarak tanimlayanlar ise %10’dur. Katilimcilarin %83’unun konutunda kalorifer tesisati yoktur. Kullandiklari yakit birden fazla secenek isleyebilecekleri sekilde sorgulandiginda %52’si odun, %75’i komur, %58’i findik cevabini vermistir. Katilimcilarin %68’inin evlerinde dogalgaz bulunmamakta, %8’i sadece mutfakta, %19’u hem mutfakta hem de isinma amaciyla dogalgaz kullanmaktadir. Sadece mutfakta dogalgaz kullananlarin %90’i pahali oldugu icin, %10’u soba ile daha iyi isinildigi icin dogalgazi sadece mutfakta kullandiklarini ifade etmislerdir. Dogalgaz kullanmayanlarin %70’i, kalorifer kullanmayanlarin ise %46’si maddi yetersizlik nedeniyle kullanmadiklarini belirtmislerdir. CO zehirlenmesinin belirtileri sorgulandiginda katilimcilarin %39’u yorgunluk, %66’si bas agrisi ve bas donmesi, %69’u bulanti-kusma, %18’i carpinti, %55’i ise uyusukluk ve uyuklama cevabini vermistir. CO zehirlenmesinin belirtilerini bilme durumu; ev sahibi olup olmama, algilanan gelir duzeyi, meslek ve cinsiyete gore farklilik gostermemektedir. CO zehirlenmesi durumunda yapilmasi gerekenler sorgulandiginda ise %87’si “Kisinin olay yerinden uzaklastirilmasi gerekir”, %79’u “112 aranmalidir” , %15’i ”Hava yolunun acilmasi gerekir”, %5’i ise ”Vucut isisinin korunmasi gerekir” yanitlarini vermislerdir. Katilimcilarin %65’i evlerinde havalandirma bulunmadigini, %6’si havalandirma bulundugunu ancak kapattiklarini, %29’u ise havalandirmanin daima acik oldugunu belirtmislerdir. Evlerinde CO dedektoru bulunan katilimci orani %15 olup, soba kullananlar arasinda yatmadan once sobayi sondurdugunu ifade edenlerin orani %62’dir. Sonuc ve Oneriler Calismamizda dogalgaz kullanim orani dusuk bulunmus olup dogalgaz kullanmama nedeni daha cok maddi yetersizlik olarak ifade edilmistir. Calisma verileri, katilimcilarin CO zehirlenmesine yol acabilecek nedenler, zehirlenmenin belirtileri ve zehirlenmeye karsi alinmasi gereken onlemler konularinda bilgi duzeylerinin yeterli oldugunu dusundurmekte, ancak bu konuda alinan tedbirlerin yetersiz oldugunu gostermektedir. Dogalgaz kullanilan durumlarda baca gazi sensoru takilmasi zorunlu oldugundan CO zehirlenmesi riski azalmaktadir. Gelir duzeyi dusuk olan vatandaslara yapilan komur yardimlari yerine evlerine dogalgaz tesisatinin kurulmasi ve dogalgaz temininde kolaylik saglanmasi CO zehirlenmelerini azaltabilir. CO zehirlenmelerini onlemek adina soba kurulumu, baca temizligi, soba kullanirken dikkat edilmesi gereken durumlar gibi konularda bu calismada yapildigi gibi bilgi brosurleri dagitilmasi veya toplu halk egitimleri gibi uygulamalar faydali olabilir. Anahtar Kelimeler: CO zehirlenmesi, Duzce, bilgi duzeyi