In Vitro Propagation of Curcuma candida (Wall.) Techapr. & Škornick., a Vulnerable Plant of Thailand

บทคดยอ ตนดอกดน ( Curcuma candida (Wall.) Techapr. & Skornick. จดเปนพชกงถนเดยวในวงศขงทถกคกคามและมความเสยงตอการสญพนธ ควรตระหนกถงการอนรกษสายพนธพชชนดนไวเปนสำคญ การศกษานมงหาวธการขยายพนธพชในหลอดทดลอง โดยนำตาขางทไดจากสวนโคนของลำตนเหนอดนของตนดอกดนทเจรญตามธรรมชาตทผานการฟอกฆาเชอผวมาเลยงบนอาหารวนสตร Murashige และ Skoog (MS) ทำใหไดตนออนปลอดเชอเพอนำไปใชเปนชนสวนเรมตนในขนตอนตอไป เพอทจะศกษาปรมาณนำตาลทเหมาะสมตอการเจรญของตนดอกดน จงนำยอดทเกดขนใหมทมความสง 6 - 7 เซนตเมตร มาตดใหเหลอสวนโคนลำตนขนาด 1.5 เซนตเมตร กอนนำไปเลยงบนอาหารวนสตร MS ทมนำตาลซโครส 0 - 40 กรม/ลตร นาน 8 สปดาห พบวา ชนพชทเลยงบนอาหารวนทมนำตาลซโครสเขมขน 30 กรม/ลตร มรอยละของการเกดยอดใหม 100 และมจำนวนยอดใหมทเกดขนตอชนพชมากทสด จากการนำตนทเกดขนจากอาหารสตรทเตมนำตาลซโครส 30 กรม/ลตร มาตดใหเหลอสวนโคนกอนนำไปเลยงบนอาหารวนสตร MS ทมเบนซลอะดนน (benzyladenine: BA) เขมขน 0-4 มลลกรม/ลตร เพยงชนดเดยว หรอมไคนทน (kinetin: KN) เขมขน 0.5 มลลกรม/ลตร รวมอยดวย นาน 8 สปดาห จากนนยายเนอเยอไปเลยงบนอาหารวนสตร MS ทไมเตมสารควบคมการเจรญเตบโตของพช ตอไปอก 4 สปดาห พบวาอาหารวนสตร MS ทม BA เขมขน 2 มลลกรม/ลตร เปนสตรอาหารทสามารถชกนำใหเกดจำนวนยอดใหมสงทสด (10.40 + 0.68 ยอด/ชนพช) อกทงไมสงผลตอการยดยาวของยอดใหมและการเจรญของราก  นอกจากนตนพชทเกดขนจากอาหารสตรดงกลาวยงมรอยละการรอดชวตทสงทสด (95) หลงจากนำไปอนบาลและออกปลกนาน 6 สปดาห ดงนนผลทไดจากการศกษานจงเปนประโยชนตอการขยายพนธและอนรกษตนดอกดน และสามารถประยกตใชใหเกดประโยชนในเชงเศรษฐกจโดยไมรบกวนพชทมอยในธรรมชาตอนเปนการรกษาพนธพชอยางยงยน คำสำคญ : ดอกดน พชถกคกคาม การขยายพนธในหลอดทดลอง นำตาลซโครส สารควบคมการเจรญเตบโตของพช ABSTRACT Curcuma candida (Wall.) Techapr. & Skornick. (Zingiberaceae), a semi-endemic plant, is classified as a vulnerable plant and estimated to be at risk of extinction. Therefore, conservation of this plant needs to be concerned. This study aimed to investigate in vitro propagation protocol of C. candida. Leafy-shoot base of natural grown C. candida were surface sterilized and axillary buds were separated and cultured on Murashige and Skoog (MS) agar medium. To investigate an appropriated sucrose concentration for culturing C. candida, in vitro shoots at the height of 6-7 cm were selected and their leafy-shoot bases were excised to 1.5 cm in height, and then inoculated onto Murashige and Skoog (MS) agar medium supplemented with 0-40 g/L sucrose. The result found that 100% of shoot induction and maximum number of shoots per explant could observe on the medium added with 30 g/L sucrose at 8 weeks of culture. Leafy-shoot bases received from the medium containing 30 g/L sucrose were excised and cultured on MS agar medium supplemented with 0-4 mg/L benzyladenine (BA) alone or in combination with 0.5 mg/L kinetin (KN). After 8 weeks of culture, all regenerants were transferred to plant growth regulators (PGRs)-free medium for another 4 weeks. The results revealed that MS agar medium supplemented with 2 mg/L BA was suitable for mass multiplication of C. candida. This medium provided the highest number of new shoots (10.40 ± 0.68 shoots/explant) and did not affect to new shoot height and root regeneration. The highest survival percentage (95%) after 6 weeks of acclimatization was also obtained from the plantlets which grown in this medium. As a consequence, this protocol will be useful for commercialized rapid propagation and germplasm conservation via in vitro preservation of C. candida without natural population disturbance. Keywords: Curcuma candida, Vulnerable plant, In vitro propagation, Sucrose, Plant growth regulators