Tarımda Rekabet Edebilirlik ve Bölgesel Düzeyde Toplam Faktör Verimliliğindeki Değişimin İncelenmesi

Turkiye’de tarimsal uretimde kuraklik gibi saptirici etkiler son yillarda yuzde 3-4 duzeyini bulan yillik buyume oranlari izlenebilmektedir. Tarimda son donemdeki yatirimlar, nitelikli girdi kullanimi ve daha fazla alanda sulamaya bagli verim artirici gelismeler yasanmakla birlikte bolgesel duzeyde tarimdaki toplam faktor verimliligindeki degisimin incelenmesi konusunda yeterli calisma uretilememistir. Turkiye Istatistiki Bolge Birimleri Siniflandirmasi (Turkiye IBBS-2; Avrupa Birligi NUTS-2) duzeyinde toplanan tarimsal ekonomik veriler ve sosyal gostergeler kullanilarak bolgesel duzeyde toplam faktor verimliligindeki degisimin incelenmesi onemli sonuclarin ortaya konulmasini ve politika onceliklerini etkileyebilecek duzeyde bilgi uretilmesini saglayabilecektir. Bu calismada ayni zamanda ilk defa Turkiye’nin ve soz konusu bolgelerin tarimda toplam fiziki sermaye stogu da tahmin edilmistir. Bu baglamda, tarimsal hasiladaki degisim bolgelerde kullanilan isgucu ve sermaye yaninda diger tarimsal uretim girdileri yaninda toplam faktor verimliligi uzerinde etkili diger faktorlerle yonlendirildiginden bu calismada soz konusu etkenlerin etkisi uzerinde durulmaktadir. Bu noktada, tarimsal toplam faktor verimliligindeki gelismelerde cesitli makroekonomik ve kurumsal etkenlerin onemli rol oynadigi; enflasyon, kur, ticarete aciklik durumu, yuksek teknolojili ihracatin payi, kirsal kalkinma destekleri ve beseri sermayenin etkili oldugu anlasilmaktadir. Veri temin edilemedigi icin bolgesel duzeyde topragin yapisi bir etken olarak dikkate alinamamistir. Calismanin sonucunda ozellikle teknolojik ilerlemeler ve kirsal kalkinma destekleri toplam faktor verimliligi uzerinde onemli etkide bulunurken kurdaki degisimlerin ise onemli olumsuz etkiler dogurdugu saptanmistir. Burada onemli bir sonuc da kirsal kalkinma destekleri disinda saglanan tarimsal desteklerin faktor verimliligi uzerinde istatistiki etkisinin saptanamamis olmasidir.