ارزیابی آلودگی اجزای ذرات خاک سطحی به فلزات سنگین در کاربریهای مختلف حوضه آبخیز باغان استان بوشهر

حوضه‌های آبخیز منابع تأمین آب آشامیدنی شهرها و روستاها هستند و آلودگی آنها به عناصر سنگین، تهدید کننده سلامتی ساکنین حوضه و افرادی است که از آب و محصولات کشاورزی آنها استفاده می‌کنند. با توجه به اهمیت حوضه آبخیز باغان در استان بوشهر، این پژوهش با هدف ارزیابی آلودگی خاک سطحی این حوضه به برخی فلزات سنگین (Cd، Mn، Ni، Pb، Zn، Cu و Fe) در کلاس‌های مختلف اندازه‌ای ذرات خاک (کمتر از 2000 و 63 میکرون) کاربری‌های مختلف ( مرتع، زراعی و باغی) در این حوضه انجام گرفت. مکان 120 نمونه مرکب خاک سطحی (0-20 سانتی‌متر) در حوضه با استفاده از تکنیک ابرمکعب لاتین تعیین شد. پس از تیمارهای اولیه عناصر سنگین به روش اسپوزیتو عصاره‌گیری و به کمک دستگاه جذب اتمی اندازه‌گیری شدند و با استفاده از شاخص‌های ژئوشیمیایی فاکتور آلودگی (Cantamination Factor, CF)، زمین انباشت (Index of geo-accumulation, Igeo) و بار آلودگی (Pollution Load Index, PLI) مورد ارزیابی قرار گرفتند. افزایش معنی‌دار غلظت کل Cu، Cd و Fe با کوچکتر شدن اندازه ذرات خاک در کاربری‌های مختلف اراضی مشاهده شد. روند میزان CF در همه کاربری‌ها در کلاس کمتر از 2000 میکرون Cd>Mn>Pb>Ni>Cu>Zn>Fe و در کمتر از 63 میکرون به ترتیب Cd>Mn>Cu>Ni>Pb>Zn>Fe می‌باشد. ارزیابی آلودگی با استفاده از شاخص CF وضعیت فعلی خاک را در کاربری باغ نسبت به Cd، آلودگی قابل توجه و برای سایر فلزات، آلودگی متوسط نشان می‌دهد. مقادیر مثبت و معنی‌دار شاخص زمین انباشت (Igeo) برای فلزات Cdو Mn در هر دو کلاس اندازه ذرات در همه کاربری-ها مشاهده شد. در مجموع نتایج این پژوهش قرارگیری ترجیحی غلظت برخی فلزات در اندازه‌ ذرات ریزتر خاک را مورد تأیید قرار می‌دهد. همچنین شواهد بیانگر تأثیر عوامل انسانی بر آلودگی خاک سطحی منطقه به فلزات کادمیوم و منگنز می‌باشد. نتایج این تحقیق می‌تواند اطلاعات ارزشمندی برای ارزیابی ریسک خطر آلودگی خاک‌های سطحی منطقه فراهم نماید.