ارزیابی لاین های خویش آمیخته نوترکیب برنج (Oryza sativa L.) ایرانی به تنش شوری در مرحله رویشی

تنش شوری یکی از عوامل محدود کننده تولید در بسیاری از گیاهان زراعی از جمله برنج است. هدف از اجرای این تحقیق، بررسی واکنش 89 لاین خویش­آمیخته نوترکیب حاصل از تلاقی دو رقم برنج ایرانی طارم محلی و خزر تحت دو شرایط بدون تنش و تنش شوری هشت دسی­زیمنس بر متر در مرحله رویشی بود. آزمایش به­صورت گلدانی و در شرایط هوای آزاد در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب تحت دو شرایط بدون تنش و تنش شوری نشان داد که اثر لاین و برهمکنش لاین× تنش برای کلیه صفات مورد مطالعه معنی‌دار و نشان­دهنده واکنش متفاوت لاین­ها در دو شرایط بود. نتایج تجزیه واریانس ساده نیز نشان داد که اختلاف بین لاین­ها در هر دو شرایط برای همه صفات در سطح احتمال یک درصد معنی­دار بود. ارزیابی ضرایب همبستگی بین صفات نشان داد که تحت هر دو شرایط آزمایشی، بالاترین ضریب همبستگی بین دو صفت زیست­توده و وزن خشک ساقه وجود داشت. تجزیه رگرسیون گام به گام برای صفت زیست­توده تحت شرایط بدون تنش نشان داد که به­ترتیب صفات طول ریشه، نسبت وزن ریشه به اندام هوایی، تعداد پنجه در روز 120 و ارتفاع بوته در روز 120، مهم­ترین صفات موثر بر زیست­توده بودند، در حالی­که تحت شرایط تنش شوری، علاوه بر این چهار صفت دو صفت سطح ریشه و حجم ریشه نیز به­عنوان صفات موثر بر زیست­توده شناسایی شدند. نتایج تجزیه به عامل­ها نیز نشان داد که تحت شرایط بدون تنش و تنش شوری، به­ترتیب سه و پنج عامل مستقل و پنهانی، دلیل وجود همبستگی بین زیست­توده و سایر صفات در لاین­ها هستند. تجزیه خوشه­ای به­روش حداقل واریانس Ward تحت شرایط بدون تنش، لاین­ها را در چهار گروه قرار داد که گروه چهارم شامل لاین­های با ارزش بالاتر از میاتگین کل برای بیش­تر صفات بود. تحت شرایط شوری نیز لاین­ها در سه گروه قرار گرفتند و لاین­های گروه اول دارای بیش­ترین مقدار زیست­توده و کم­ترین نمره ژنوتیپی و متحمل به شوری بودند. در کل نتایج این تحقیق نشان داد که لاین­های شماره 6، 9، 13، 14، 17، 18، 23، 24، 34، 39، 44، 45، 68، 79 و 80 علاوه بر زیست­توده بالا، دارای مقادیر بالایی برای بیش­تر صفات مورد مطالعه نسبت به سایر لاین­ها بودند و بنابراین می­توانند به­عنوان لاین­های متحمل به شوری در تحقیقات بعدی مورد توجه قرار گیرند.