Oligosen-Miyosen Yaşlı Jipslerin Yeraltı Doğalgaz Depolama Amaçlı Kullanılabilirliği

Dunyada dogal gazin enerji kaynagi olarak kullanimi gunden gune artmaktadir. Bu kullanimdaki artisa paralel olarak, dogal gaza olan talebinin kesintisiz olarak karsilanabilmesi icin dogalgaz depolama konusunun onemi de artmaktadir. Ulkemizde de artan nufus ve endustrilesmeye paralel olarak dogal gaza olan ihtiyac gunden gune artmaktadir. Turkiye’de yurt ici dogalgaz uretiminin tuketimi karsilama orani % 3 seviyelerindedir. Bu oran ve dogalgaza olan talebin onumuzdeki yillarda artacagi gercegi goz onune alindiginda, depolama ihtiyaci gelecek yillarda cok daha fazla onem kazanacaktir. Gunumuzde, yerustunde ve yeraltinda dogalgaz depolama tesisleri olusturulmaktadir. Dogalgazin yerustunde celik tanklarda depolanmasi yerine, yeraltinda depolanmasinin cok daha guvenli, verimli ve ekonomik oldugu dusunulmektedir. Dogalgaz depolama tesisleri, tedarikte bir kesinti olmasi durumunda ulkenin acil ihtiyaclarinin karsilanmasi bakimindan onemlidir. Yeralti dogalgaz depolama tesisleri olusturmak icin cesitli olanaklar mevcuttur. Bunlar; derin tuz cozelti acikliklari, sig derinlikte masif kaya kultesi icerisinde galeri seklinde olusturulan acikliklar, yeralti suyu akiferlerindeki gozenek bosluklari, uretimin sona erdigi petrol ve gaz sahalari ile uygun ozellige sahip terk edilmis maden ocaklaridir. Turkiye’deki dogalgaz ve petrol boru hatlarinin konumu incelendiginde, Sivas ilinin bir kavsak konumunda oldugu gorulur. Sivas ilinin bu konumuna ilave olarak, Hafik-Zara arasinda kalan bolgede genis jips yataklarinin bulunmasi, dogal gaz boru hattina yakin olmasi ve arazi kullanim durumunun (tarim, orman v.b.) uygun olmasi gibi faktorler goz onune alindiginda, yeralti dogalgaz depolama yeri olarak Sivas ili cok uygun bir konumda yer almaktadir. Bu nedenlerden dolayi jipsler ekonomiye kazandirilabilir ve dogal gaz depolama ortami olarak kullanilabilir. Oligosen-Miyosen yasli jipslerin dayanim ve deformasyon ozellikleri kisa ve uzun sureli olmak uzere incelenmelidir. Kisa sureli mekanik ozellikler tek ve uc eksenli dayanim ozellikleri ile deformasyon ozellikleri basliklari altinda, uzun sureli mekanik ve deformasyon ozellikleri ise degisik gerilme basamaklarinda yuklemeler yapilarak deformasyona bagli eksenel ve capsal krip orani ile ilgili parametreler belirlenerek yapilmalidir. Bu sayede elde edilebilecek veriler isiginda jipslerde acilmasi dusunulen yeralti dogal gaz depolama acikliklari numerik analiz programlari kullanilarak modellenebilir elastik, elastoplastik, dinamik, sunme (krip) cozumlemelerinden elde edilecek sonuclar toplu olarak degerlendirilebilir, yapilacak cozumlemeler sonucunda zamana bagli viskoz davranis gozlenebilir, sunme modelleri ile dogalgaz depolama amacli duraylilik ve isletme guvenligi degerlendirilebilir.