شیوههای متناقضنمایی در غزلهای سنایی

متناقض­نمایی یکی از برجسته­ترین روش­های تشخص بخشیدن به زبان است که در ادب فارسی بیش­تر ریشه در آرای صوفیه و شطحیات آنان دارد. متناقض­نمایی در زبان فارسی برابر اصطلاح انگلیسی پارادوکس است. این عنصر بلاغی، اگرچه از نگاه نویسندگان کتب بلاغی کهن ما به دور مانده، اما نویسندگان و شاعران کلاسیک ما از دیرباز با آن آشنا بوده و در آثار خود از آن بهره­ی کافی برده­اند. متناقض­نمایی در واقع در روساخت کلام اتفاق می­افتد و  گاهی کلام را به ظاهر بی­معنا و پوچ می­سازد اما در ژرف­ساخت، معنا و یا دست­کم پیامی دارد. این جستار، با روش توصیفی تحلیلی با استفاده از ابزار کتابخانه­ای، در پی پاسخ­گویی به این پرسش است که کار برد و کارکرد این عنصر بلاغی در غزل سنایی چگونه است و شاعر با چه ترفندهایی آن را ایجاد می­کند؟ بررسی­ها حاکی از این است که شاعر به شکل گسترده­ای از متناقض­نمایی در غزل­های خود بهره گرفته و تمامی آن­ها، کارکرد هنری و زیبایی­شناسانه دارد و باعث آشنایی­زدایی می­شوند و شاعر با درهم­آمیختن عناصر ناساز در حوزه­های عقلی، علمی، باورها، عادت­ها، امور خلاف شریعت و امور سلبی و ایجابی، آن­ها را پدید می­آورد