تأثیر مداخلات انسانی در حریم و بستر رودخانۀ فاروب رومان و ویژگیهای سیل آن

با توجه به موقعیت کشور ایران که در منطقۀ خشک و نیمه‌‏خشک قرار گرفته است و همچنین، خسار‌ت‌های سیلاب‏ها در سال‏های اخیر، مطالعات مدیریت سیلاب اهمیت زیادی دارد. آثار تخریبی و مداخلات گستردۀ انسان در حریم و بستر رودخانه‌ها به صورت‏های مختلف رخ داده است. بنابراین، شبیه‏سازی رفتار هیدرولیکی رودخانه‏ها، برای پیش‏بینی خسارت‏های ناشی از سیلاب، کنترل و مهار سیلاب، ساماندهی رودخانه‏ها و سایر مطالعات ضرورت دارد. در تحقیق حاضر به مدل‏سازی بازه‏ای به طول 7 کیلومتر از رودخانۀ فاروب رومان نیشابور پرداخته شده است. مدل‏سازی برای دورۀ ‏بازگشت‏های 2 تا 100 سال در دو حالت وجود داشتن و نداشتن ساخت‌وساز در مسیر رودخانه با استفاده از نرم‏افزارهای Arc GIS و HEC-RAS انجام گرفت و تأثیر سازه‏ها بر میزان تغییر عمق و پهنای سیلاب بررسی شد. همچنین، حساسیت پارامترهای هیدرولیکی مختلف بر دبی سیلاب نیز بررسی شد. برای بررسی تغییرات حریم و بستر رودخانه، عکس‏های هوایی سال‏های 1347 و 1398 ‌استفاده شده و با یکدیگر مقایسه شدند. نتایج نشان‌دهندۀ تأثیر منفی سازه‏ها بر افزایش عمق و پهنۀ ‏سیلاب بر اثر دخالت‏های انسانی انجام‌شده در مسیر رودخانه بود که این مداخلات باعث افزایش 16 درصدی پهنۀ ‏سیلاب و افزایش 30 درصدی عمق سیلاب شده است. با بررسی مساحت پهنه‏های سیلاب، مشخص شد که بیشترین میزان مساحت زمین‏های زیر‌آب‌رفتۀ اطراف، 85 هزار مترمربع است. نتایج تعیین بستر رودخانه نشان داد بستر رودخانه از سال 1347 تا کنون جابه‌جایی محسوسی داشته است، به‏طوری ‏که مساحت بستر رودخانه از 550 هکتار به 330 هکتار کاهش یافته که به معنای کاهش 40 درصدی بستر رودخانه تا کنون است. تحلیل حساسیت نشان داد بیشترین میزان خطای مدل و تراز آب مشاهده‏ای 6 درصد بوده است که می‏توان به دقت مطلوب مدل پی برد.